Թեմա 9. Ազատագրական պայքարի զինված փուլը.

• Պայքարի վերելքը: Հայդուկային շարժումը

Արևմտահայ ազգային-ազատագրական պայքարի մեջ մեծ տարածում գտավ հայդուկային կամ ֆիդայական շարժումը: Հայդուկ հունգարերեն բառ է, նշանակում է պարտիզան, ֆիդայի արաբերեն բառ է, նշանակում է անձնազոհ: Հայդուկային շարժումն Արևմտյան Հայաստանում սկսվեց 19-րդ դարի 80-ական թվականների կեսերից, այն իր սուր ծայրով ուղղված էր բոլոր տեսակի ճնշողների և բռնակալների դեմ: Մեծ մասամբ իբրև ճնշող և բռնակալ հանդես էին գալիս քուրդ ռազմական ավագանին՝ ցեղապետերը և թուրք պաշտոնեությունը: Վրիժառու հայդուկի զենքն անհրաժեշտության դեպքում ուղղվում էր նաև հայ մատնիչների դեմ: Չհանդուրժելով լլկանքները՝ հայ գյուղացին մի որևէ քուրդ աղա կամ թուրք ոստիկան սպանելուց հետո թողնում էր տուն, տեղ, ընտանիք և բարձրանում լեռները: Երբեմն՝ մենակ, երբեմն՝ խմբով, կապ պահպանելով շրջակա հայկական գյուղերի հետ, հայդուկներն ապաստանում էին լեռներում: Նրանք անսպասելի հարձակվում էին կառավարական զորքերի, քուրդ հրոսակախմբերի կամ հարկահանների վրա: Հայդուկային խմբերն առաջնորդվում էին չգրված օրենքներով, այնտեղ տիրում էր երկաթյա կարգապահություն: Առաջին հայդուկներից էր 1869թ. ծնված Արաբոն (Առաքել Մխիթարյան), որը, չհանդուրժելով քուրդ ցեղապետերի վայրագությունները, որոշեց նրանց պատասխանել «ակն ընդ ական»: Նա հանդուգն էր, արի, վեհանձն, պաշտպանում էր հասարակ գյուղացուն՝ անկախ ազգությունից: Կողոպտում էր հարուստների ունեցվածքը, բաժանում անխտիր բոլոր գյուղացիներին: Կովկասից զենք տեղափոխելու ժամանակ Արաբոյի 16-հոգանոց խումբը շրջապատվեց թշնամու կողմից, և բոլորն էր զոհվեցին:

Ֆիդայական շարժումները վերելք ապրեցին, երբ նրանց գործունեությունն սկսեցին ղեկավարել ազգային կուսակցությունները:

Հայդուկային շարժման ականավոր դեմքերից էր Արմենակ Ղազարյանը. ծնվել է 1864թ. Սասունի Ահրոնք գյուղում: Իբրև ֆիդայի նա հայտնի դարձավ Հրայր, Դժոխք, Ուրվական անուններով: Նրա նպատակն էր ոչ թե ստեղծել ֆիդայական խմբեր, այլ առաջացնել համաժողովրդական շարժում: Լեռ բարձրանալու փոխարեն նա շրջում էր գյուղից գյուղ ըմբոստության ոգին ժողովրդի մեջ տարածելու համար: Հենց որ ՀՀԴ-ն իր գործունեությունն սկսեց Տարոնում, Հրայրն ընդունվեց նրա շարքերը: Նա թղթակցում էր և’ «Հնչակին», և’ «Դրոշակին», պախարակում նրանց միջկուսակցական տարաձայնությունները: Նա իրատես գործիչ էր. չէր հավատում Եվրոպայի խաբուսիկ հույսերին, ոչ էլ թուրքերի խոստումներին: Նա գործուն մասնակցություն ունեցավ Սասունի 1894թ. ինքնապաշտպանական մարտերին և զոհվեց 1904թ. Սասունի ապստամբության վճռական կռվում:

Ֆիդայական շարժման անվանի հայդուկապետերից էր Սերոբ Վարդանյանը՝ Ախլաթի շրջանի Սոխորդ գյուղի գյուղապետի կրտսեր եղբայրը: Իր վրա հարձակված քրդերից մեկին սպանելուց հետո նրան փախցնում են սկզբից Կ. Պոլիս, ապա Ռումինիա: Այնտեղ հայդուկային խումբ է ձևավորում և 1895թ. վերադառնում Ախլաթ: 1896-97 թվերին ողջ գավառում նա կազմակերպում է ժողովրդի ինքնապաշտպանությունը: Այդ պատճառով ժողովուրդը նրան սկսեց կոչել Աղբյուր Սերոբ, այսինքն՝ կյանք պարգևող: 1897-99 թվերի ֆիդայական շարժումը կոչվեց Սերոբյան շրջան: Թեղուտ գյուղի վճռական ճակատամարտից հետո մի ողջ շաբաթ նա թաքնվում էր ձյունապատ Նեմրութ լեռան կատարին: Այդ ժամանակներից նրան կոչում են նաև Նեմրութի Ասլան: Կառավարությունը մեծ գին հայտարարեց Սերոբի գլխի համար: Գեղաշենի ռես Ավոն թունավորում է նրան և հայտնում Բշարե Խալիլին: Գելիգուզան գյուղում թունավորված Սերոբը իր ընտանիքի և ընկերների հետ դիմադրում է Բշարե Խալիլի զորքերին, բայց զոհվում է թշնամու սարսափը, ժողովրդի սիրելին: Սակայն նրա անունը անմար մնաց ժողովրդի հիշողության ծալքերում: Նրա մասին հյուսվեցին երգեր ու ասքեր:

Հարյուրավոր հայդուկների շարքում իր պատվավոր տեղն ունի Գևորգ Չավուշը: Նա հին հայդուկներից էր, մարտնչել էր բազմաթիվ խմբերում: Իր անձնազոհությամբ և սխրանքներով չէր զիջում Սերոբին, սակայն անմռունչ կատարում էր նրա հրամանները: Գևորգը մղեց բազմաթիվ կռիվներ՝ Մազրայի, Շենիկի, Բերդակի, Պնավի մարտերը, որոնք բոլորն էլ ավարտվում էին հաղթանակով: Դրանցով նա սիրտ էր տալիս հայությանը, հավատ ներշնչում ֆիդայիների նկատմամբ, իսկ քուրդ ու թուրք շահագործողները վախենում էին Գևորգի պատժից: Նա դարձել էր անորսալի վրիժառու: Կառավարությունը ուժեղացրեց նրան հետապնդելու գործունեությունը և 1907թ. Սուլուխի կռվում Գևորգը զոհվեց, բայց նրա անունը մնաց ժողովրդի սրտում իբրև անձնազոհության և նվիրումի վսեմ օրինակ:

Սերոբի խմբի հայդուկներից էր Անդրանիկ Օզանյանը, ծնվել է 1865թ. Սեբաստիայի վիլայեթի Շապին-Գարահիսար քաղաքում: Սպանելով իր անմեղ հորը ծեծող թուրք պաշտոնյային՝ նա բանտարկվում է, ապա փախչում Կ.Պոլիս, հետո՝ Ռումինիա: Որոշ ժամանակ անց վերադառնում է Արևմտյան Հայաստան, հետո իր տեղն է գտնում Աղբյուր Սերոբի խմբում, որտեղ աստիճանաբար մեծ հեղինակություն է ձեռք բերում: Սերոբի դահիճ Բշարե Խալիլի սպանությունն իրականացնելուց հետո դառնում է հայդուկապետ: Նրա հռչակն ավելի տարածվեց Առաքելոց վանքի ինքնապաշտպանության ժամանակ: Նահանգական իշխանությունները փորձեցին խաբեությամբ ծուղակը գցել Անդրանիկին և նրա խմբին, բայց չհաջողվեց:

Ժողովրդական հերոս Անդրանիկը բազմաթիվ հաղթական կռիվներ մղեց Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանի տարբեր վայրերում: Ռուսական բանակի հրամանատարության կողմից արժանացավ գեներալի բարձր աստիճանի, բայց հոգով միշտ մնաց հայդուկ, պատրաստ զոհվելու իր ժողովրդի և հայրենիքի համար: Հայդուկային խմբերի մեջ նշանավոր դեր էին կատարում բազմաթիվ քաջակորով այլ հայորդիներ:

Հայդուկային շարժումը հայ ազգային-ազատագրական շարժման փառավոր էջերից է: Այն նպաստեց ժողովրդի ազգային ինքնագիտակցության բարձրացմանը, ինքնապաշտպանությանը: Բազմաթիվ հայ խիզախ վրիժառուներ իրենց սխրանքներով անմահացան ժողովրդի սրտում, ապացուցելով, որ ավելի լավ է զոհվել պատվով իբրև մարդ, քան քարշ տալ խղճուկ, ստրկական գոյություն:

Countable and uncountable nouns

Destination B1 

UNIT 13

C

1. some sugar
2. a piece of bread, some bread, a little bread
3. a few bottles, some bottles
4. some water, a little water
5. some fruit, a little fruit, a piece of fruit
6. a few toys, some toys
7. some butter, a little butter
8. some music, a little music, a piece of music

D

1. We don’t have any information about the problem.
2. Is it okay if I have a bit of cheese?
3. There isn’t much coffee left in the jar.
4. I try not to drink too many cans of Coca-Cola in a week.
5. Would you like a piece (bar) of chocolate.
6. I only want a little cream on my strawberries.

E

1. A glass
2. B a hair
3. A wood
4. A paper
5. B a paper
6. B a glass

Under the weather

Expression «got to» means have to. (պետք է)

You’ve got to take three tablets three times a day.

Across Cultures

Challenges Student’s book 3  

Fish — salmon, sardines, trout, tuna

Fruit — kiwi, mango, peach, strawberries, grape, pomegranate

Meat — beef, chicken, lamb, veal, pork

Vegetables — cabbage, garlic, onion, peas, carrot, cucumber, pepper

Deberes

IMPERFECTO

2. (página 46) Completa las frases con el pretérito imperfecto de los verbos del recuadro.
llover • trabajar • ser (2) • vivir • saber • ir (2) • hacer

1. Antes mi hermana trabajaba en una peluquería en Toledo, pero ahora no.
2. Nosotros siempre íbamos al cine juntos cuando éramos pequeños.
3. Ayer llovía cuando iba al colegio. (yo)
4. ¿Tú sabías montar en bici con cinco años?
5. Mis primos antes vivían en Sevilla.
6. En mi pueblo antes hacía mucho frío.
7. ¿Vosotros antes erais muy amigos?

3. Completa las frases como en el ejemplo.
Antes vivía en Zaragoza, ahora vivo en Salamanca. (vivir / yo)

1. Nuestros padres jugaban a las canicas y nosotros jugamos al ordenador.
2. Antes iban al pueblo en tren y ahora van en coche. (ir / ellos)
3. Antes la televisión era en blanco y negro, ahora es en color. (ser)
4. A mí antes me gustaba el chocolate, ahora no me gusta nada. (gustar)
5. Antes Julia trabajaba en un hospital, ahora trabaja en una clínica dental. (trabajar)

2. (página 27) Completa las frases con el pretérito imperfecto de los verbos del recuadro.
vivir • saber • ser (2) • trabajar • dormir • comer • hacer • ir • tocar • beber • salir

1. Ayer hacía mucho calor cuando salíamos del colegio. (nosotros)
2. Antes trabajaba en un instituto en Fuenlabrada, pero ahora está en Valdemoro.
3. En el pueblo de Jesús antes vivían mucha gente.
4. ¿Tú sabías leer con tres años?
5. Andrea y Amanda eran amigas en la guardería.
6. Mi abuela bebía un vaso de vino en las comidas.
7. Yo dormía 10 horas cuando era pequeña.
8. ¿Vosotros antes ibais juntos a clase de tenis?
9. Nosotros siempre comíamos paella los domingos.
10. Tú antes tocabas la flauta con Pepe

1 (pagina 46) Escribe el preterito imperfecto de los verbes sigulentes.

1 jugar(ellos) -jugaban

2 trabajar (yo) — trabajaba

3 tener (tu)- teneis

4 salir(nosotros)- saliamos

5 beber (vosotros)- bebiais

6 escribir(ella)- escribia

7 dormir (el)- dormia

8 comer (ellas)- comian

9 venir (ustedes)- venian

10 dibujar (usted)- dibujaba

Հարցաշար

1 . 2) 35
2.  1.)7
3 . 1 )  12
4
5. 3)
6  4) 5
7. 2)
8. 3 ) 1
9. 2 ) 4
10 . 4) 10
11. 3) 2,5
12  .  4)-2, 3
13 . 1 )[-2;2]
14 . 1) (14;+
15. 3) 7
16. 2) (0;81]

20-րդ դարի նոր հնչյունները

20-րդ-դարի-երաժշտություն

20-րդ դարը նկարագրված է որպես «երաժշտական ​​բազմազանության տարիք», քանի որ կոմպոզիտորներն ավելի ստեղծագործական ազատություն ունեին: Կոմպոզիտորներն ավելի պատրաստակամ էին փորձարկել նոր երաժշտական ​​ձեւերը կամ վերականգնել անցյալի երաժշտական ​​ձեւերը: Նրանք նաեւ օգտվեցին ռեսուրսներից եւ տեխնոլոգիաներից, որոնք հասանելի էին նրանց համար:

Հատկապես ուշադրությամբ լսելով 20-րդ դարի երաժշտությունը, մենք կարող ենք լսել այս նորարարական փոփոխությունները:

Կա, օրինակ, հարվածային գործիքների գերազանցությունը եւ երբեմն աղմկահարների օգտագործումը: Օրինակ, Էդգար Վարեսեի «Իոնիսացիան» գրվել է հարվածների, դաշնամուրների եւ երկու ձայնազարդերի համար:

Օգտագործվել են նաեւ եղանակների եւ շենքերի շերտերի կառույցների համատեղման նոր եղանակներ: Օրինակ, Առնոլդ Շոբերբերգի «Դաշնամուրային Suite», Opus 25- ը օգտագործեց 12 տոննա շարք: Նույնիսկ մետրը, ռիթմը եւ մեղեդին անկանխատեսելի դարձան: Օրինակ, Elliott Carter- ի «Ֆանտազիա» -ում նա օգտագործում էր մաթեմատիկական մոդուլյացիան (կամ տեմպ մոդուլյացիան), անխափան փոխելով տեմպերը: 20-րդ դարի երաժշտությունը բավականին տարբեր էր, քան անցյալ ժամանակաշրջանի երաժշտությունը:

Երաժշտական ​​հասկացություններ, որոնք սահմանեցին դարաշրջանը

Սրանք էին 20-րդ դարի կոմպոզիտորների կողմից օգտագործվող որոշ կարեւորագույն երաժշտական ​​տեխնիկան:

Դիսոնանսի ապաքինումը — Խոսքը վերաբերում է 20-րդ դարի կոմպոզիտորների ազատ արտահայտությանը: 20-րդ դարի կոմպոզիտորների կողմից հնչյունային կոմպոզիտորների վերաբերմունքը համարվում էր տարբեր կերպով:

Չորրորդ ակորդ — 20-րդ դարի կոմպոզիտորների կողմից օգտագործված տեխնիկա, որի մեջ հնչերանգներ են չորրորդը:

Պոլիհորդ — 20-րդ դարում օգտագործվող կոմպոզիցիային տեխնիկան, որի մեջ միացվում եւ հնչում են երկու տառերը:

Տոնային կլաստեր — Մեկ այլ տեխնիկա, որն օգտագործվում է 20-րդ դարում, որտեղ հնչերանգների տերերը կամ կես քայլ կամ ամբողջական քայլ են:

Համեմատելով 20-րդ դարի երաժշտությունը անցյալ դարերի պատմության մեջ

Թեեւ 20-րդ դարի կոմպոզիտորները օգտագործեցին եւ / կամ ազդեցին անցյալի կոմպոզիտորների եւ երաժշտական ​​ձեւերի վրա, նրանք ստեղծեցին իրենց յուրահատուկ ձայնը: Այս յուրահատուկ ձայնը ունի բազմաթիվ տարբեր շերտեր, որոնք գալիս են գործիքների, ձայնասկավառակների համադրությունից եւ դինամիկայի, մետրի, սլաքի եւ այլ տեղաշարժերի: Սա տարբերվում է անցյալի երաժշտությունից:

Միջնադարում երաժշտական ​​հյուսվածքը մոնաֆոնիկ էր: Սուրբ վոկալ երաժշտությունը, ինչպես գրեգորի երգերը, լատինական տեքստ են ձեւավորվել եւ երգում առանց ուղեկցորդ: Ավելի ուշ, եկեղեցական երգչախմբերն ավելացնում են մեկ կամ ավելի մեղեդիական գծեր հռոմեացիների երգեր: Սա ստեղծեց polyphonic հյուսվածք: Վերածննդի ժամանակ եկեղեցու երգչախմբերի չափերը մեծացել են, եւ դրա հետ ավելացվել են ձայնային մասեր: Պոլիֆոնիան լայնորեն կիրառվել է այս ժամանակահատվածում, սակայն շուտով երաժշտությունը դարձավ նաեւ հոմոֆոնիկ: Բարոկկո ժամանակահատվածում երաժշտական ​​հյուսվածք էր նաեւ պոլիֆոնիկ եւ / կամ հոմոֆոնիկ: Երաժշտության ավելացումը եւ որոշ երաժշտական ​​տեխնիկայի զարգացումը (նախկին բասո շարունակո), Բարոկիայի ժամանակահատվածում երաժշտությունը դարձավ ավելի հետաքրքիր: Դասական երաժշտության երաժշտական ​​հյուսվածքը հիմնականում հոմոֆոնիկ է, բայց ճկուն: Ռոմանտիկ ժամանակահատվածում դասական ժամանակաշրջանում օգտագործված որոշ ձեւեր շարունակվեցին, բայց ավելի սուբյեկտիվ դարձան :

Հայ ազատագրական պայքարի զինված փուլը

1. Գնահատե՛ք պատմական այն ժամանակաշրջանը, որում առաջացավ հայդուկային շարժումը: Ըստ ձեզ ի՞նչ դերակատարություն ունեցավ շարժումը զինված պայքարի ընթացքում:
2. Ներկայացրե՛ք որևէ հայդուկի: 
3. Ի՞նչ եք կարծում, Թուրքիան փորձու՞մ է այսօր շարունակել և ավարտին հասցնել 1890-ականներին սկսած իր ցեղասպան գործունեությունը: Թուրքիայի ծրագրերը ինչպիսի՞ն են Հայաստանի և տարածաշրջանի հետ կապված:

1. Բեռլինի վեհաժողովում Թուրքիայից ստանալով որոշակի զիջումներ՝ մեծ տերություններն ամենևին մտադիր չէին նրա վրա ճնշում բանեցնել հայկական բարենորոգումները կատարելու համար։ Օսմանյան կառավարությունը օգտվելով առիթից, սաստկացրեց բռնություններն արևմտահայության նկատմամբ: Քաղաքական հալածանքները հասան աննախադեպ չափերի, նոր թափ ստացավ արևմտահայությանը հողազրկելու, հայրենիքից դուրս մղելու և երկիրը ներգաղթող մահմեդականներով բնակեցնելու պետական քաղաքականությունը: Մինչ հայ մտավորական շրջանակները զբաղված էին համիդյան վարչակարգին հակազդելու ուղիների որոնմամբ, արևմտահայ գյուղացին նախընտրեց պայքարի իր ձևը՝ անհատական-պարտիզանական, վրեժխնդրական ընդվզումը: Ինչպես ուշ միջնադարում թուրքահպատակ հունգար և սլավոնական ժողովուրդները, այնպես էլ այդ ժամանակահատվածում հայերը անկազմակերպ դուրս եկան կենաց ու մահու կռվի՝ իրենց ապրելու իրավունքն ու արժանապատվությունը պաշտպանելու համար: Ազատագրական պայքարի այդ ձևը հայտնի է հայդուկային կամ ֆիդայական շարժում անունով: Հայդուկները (հունգարերեն՝ հետևակ) և ֆիդայիները կամ ֆեդայիները (արաբերեն՝ զոհ, այսինքն՝ ինքնազոհ) ժողովրդական վրիժառուներ էին, որոնք գործում էին Արևմտյան Հայաստանում: Նրանք երդվում էին ամբողջովին նվիրվել իրենց ժողովրդի պաշտպանությանն ու ազատագրությանը: Զենքը ձեռքներին հեռանում էին լեռներն ու անտառները, անհատապես կամ փոքրիկ խմբերով իրականացնում պատժիչ գործողություններ ատելի թուրք և քուրդ պաշտոնյաների, ինչպես նաև դավաճան հայերի նկատմամբ: Այս շարժման հանդես գալն Արևմտյան Հայաստանում հայ ժողովրդի քաղաքական և տնտեսական ծանր վիճակի հետևանք էր, այսինքն՝ ուներ իրական պատճառներ:

1904-ի Սասունի Ապստամբությունից հետո հայդուկային շարժումը վայրէջք է ապրել և դատապարտվել անհաջողության: Գործողությունների միասնական ծրագրի բացակայությունը, ուժերը միավորելու ապարդյուն փորձերը, ինչպես նաև թշնամու ուժերի գերակշռությունը հիմնական պատճառներն էին, որոնք կանխորոշեցին հայդուկային շարժման ելքը: Դրա հետ մեկտեղ ֆիդայիների քաջությունը, անձնազոհությունը, ամենաաննպաստ պայմաններում պայքարի նրանց պատրաստակամաթյունը մեծ դեր խաղացին հայ ժողովրդին ազատագրական պայքարի պատրաստելու համար: Հայ հայդուկային շարժումը հայ ժողովրդի ազգազատագրական  պայքարի վառ էջերից է:

2. Ֆիդայական շարժման հայտնի դեմքերից է Հրայրը (Արմենակ Ղազարյան), որին թշնամին Դժոխք մականունն էր տվել: Նա ծնվել է 1864թ. Սասունի Ահարոնք գյուղում, սովորել է Մշո Ս. Կարապետ վանքի դպրոցում, զբաղվել ուսուցչությամբ:

Հրայրի կարծիքով կուսակցությունները միայն միջոց են ժողովրդի ազատագրական պայքարը կազմակերպելու համար: Նա հույսեր չէր կապում եվրոպական երկրների մասին խոստումների հետ: Հաղթանակի հասնելու միակ ուղին համարում էր ժողովրդին համընդհանուր ապստամբության նախապատրաստելը: Հրայրը զգալի աշխատանք է տարել հայ-քրդական դաշինք ստեղծելու ուղղությամբ: Նրա համոզմամբ՝ օսմանյան բռնատիրությունից ազատագրումը հնարավոր էր միայն կայսրության բոլոր ժողովուրդների համատեղ պայքարի շնորհիվ: Հրայր Դժոխքը կազմակերպել է մի շարք համայնական աշխատանքներ, որպեսզի ժողովրդին ցույց տա դրա կարևորությունը և զինի միասնության և կազմակերպվածության ոգով։ Մասնավորապես, Ախլաթի շրջանի Ջրհոր գյուղի աղբյուրների կառուցումը։ Գյուղի ջրի խնդիրը լուծելու նպատակով Հրայրն առաջարկել է գյուղացիներին գյուղից հեռու գտնվող ջրի հունը թեքել և գյուղ հասցնել։ Ջուրը գյուղ հասցնելուց հետո Հրայրը կազմակերպել է նաև աղբյուրների կառուցումը, որոնք ջրհորցիները նրա անունով կոչել են «Արմենակի աղբյուրներ»։ Հրայր Դժոխքը 1890թ. մասնակցել է հայ ազատագրական շարժումներին։ 1891-1894թթ. Սասունի ինքնապաշտպանական մարտերի ղեկավարներից է եղել։ Մասնավորապես, Գևորգ Չաուշը կռվել է նրա ցուցումներով։ Աչքի է ընկել Տալվորիկի կռվում (1893թ.), որտեղ ապահովել է հայերի փայլուն հաղթանակը։ 1893թ. Հնչակյան կուսակցության անդամ է եղել։ Նրա գործընկերներն էին հանրահայտ հնչակյաններ Մեծն Մուրադը (Համբարձում Պոյաճյան) և Միհրան Տամատյանը։ Հրայրը հնչակյան կուսակցության հիմնադիրն էր Սասունում և Տարոնում։ Սասունում Հրայրը գործակցել է Թաթուլի (Արամ Արամյան) հետ։ 1896թ. հուլիսի 2-ին Բասենի Իշխու գյուղում մատնությամբ ձերբակալվել է, տարվել Կարինի բանտ։ Ձերբակալել էին նաև Թաթուլին։ Հրայրն ընդհանուր ներման շնորհիվ ազատվել է, իսկ Թաթուլը՝ 1899թ. կախաղան է բարձրացվել: Հրայր Դժոխքը 1904թ. մասնակցել է Սասունի ինքնապաշտպանական կռիվներին: 1904թ. ապրիլի 13-ին, երբ թուրքերի գերակշիռ ուժերը հարձակվել են Գելիեգուզանի ուղղությամբ՝ փորձելով փակել իշխանաձորցիների նահանջի ճանապարհը, Հրայրն ընկերներով փորձել է փակել թուրքերի ճանապարհը։ 1904թ. Սեմալի անկումից և ապրիլի 13-ին Հրայրի մահից հետո՝ ապրիլի 16-ին մարտերը շարունակվել են Իշխանաձորում և մինչև երեկո հաջողվել է կասեցնել թշնամու առաջխաղացումը։

3. Կարծում եմ, որ Թուրքիան ներկայումս կրկին ցանկանում է իրականացնել իր չավարտված ոճրագործությունը: Թուրքիան պահանջում է, որ Հայաստանը դադարի պաշտպանել Արցախի Հանրապետության իրավունքները, հրաժարվի Ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման քաղաքականություն վարելուց, պաշտոնապես հայտարարի, որ ճանաչում է Կարսի պայմանագիրը։ Այսինքն՝ երեք պահանջ, որոնք տասնյակ տարիներ առաջադրված են եղել Թուրքիայի կողմից, մինչև հիմա մնում են ուժի մեջ: Այսպիսով՝ կարող ենք եզրակացնել, որ Թուրքիան մինչև օրս էլ վարում է նույն քաղաքականությունը, ցանկանում է իրականացնել պանթյուքիզմի գաղափարը և իր իշխանությունը հաստատել տարածաշրջանում: 

Համանուն և Հարանուն բառեր

Գտնե՛լ համանուն բառերը և մեկնաբանե՛լ նրանց իմաստները։

1. Նա երկու օր ավել աշխատեց։ շատ
2. Անկյունում դրված էր մի մաշված ավել։ տունը ավլելու գործիք
3. Վարպետը կատարեց դետալների յուղում։ մեքենայի դետալների յուղումը
4. Խոհարարը բանջարեղենը տապակեց յուղում։ ձեթ
5. Զգեստ կարող դերձակը աշխատանքը կատարեց բարձր որակով: կար անելու հետ
6. Մեր կուրսում շատ կարող ուժեր կան։ունակ
7. Քիմիական նյութերի ազդեցությամբ սկսվեց խմորում։ երևույթ
8. Թխվածքի խմորում չամիչներ կային։ : հրուշակագործական
9. Ֆուտբոլիստը գեղեցիկ գոլ խփեց։ դարպասին
10. Բաժակի մեջ գոլ ջուր կար։ կիսատաք

2. Մեկնաբանե՛լ, թե ինչ իմաստներով կարող են ընկալվել
տրված բառակապակցություններն ու նախադասությունները։
1. բարձր հարկ- բանկային հարկ

2. ավել գնել- շատ գնել
3. ոչխարի հոտ -բույր , հոտ
4. մետաքսի կտոր- շերամ , մետաքսի մաս
5. Նա ջրում է — ջրի մեր է, ցրել
6. Նա գնում է- նա հեռանում է ,
7. Խավարում է- լուսնի խավարում , մթություն , հանգում է

3. Տրված համանուններով կազմել նախադասություններ։
1. սեր (կաթի երեսի թանձր շերտ). սեր (զգացմունք)
2. կետ (կետանիշ, գծի հատվածի սահման). կետ (ջրային կաթնասուն կենդանի)
3. քանոն (ձողաշերտ՝ չափելու և ուղիղ գծելու համար). քանոն (երաժշտական
գործիք)
4. դող (մարմնի սարսուռ). դող (անվին անցկացվող ռետինե շրջանակ)
5. տոն (ձայնաստիճան). տոն (նշանավոր իրադարձության նվիրված
հանդիսավոր օր)

4.Արտագրե՛լ՝ փակագծերում տրված հարանուններից ընտրելով
նախադասությանը համապատասխանողը։
1. Գրախանութում վաճառվում է այդ բառարանի երկրորդ (հրատարակությունը,
հրատարակչությունը)։
2. Այդ (հրատարակությունը, հրատարակչությունը) լույս է ընծայել գրքի
վերջին հատորը։
3. Նա այդ գործում մեծ (երախտիք, երախտագիտություն) ունի։
4. Այդ առաջարկը վեճերի ու քննարկումների (տեղիք տվեց, տեղի տվեց)։
5. Ամենուրեք (փտում, փթթում) էին կանաչ այգիներն ու գեղեցիկ ծաղկանոցները։

6. Բակում խաղացող երեխան (հովարով, հովհարով) գլխարկ էր դրել։
7. Զարմացած երեխան (թոթովեց, թոթվեց) ուսերը։
8. Մարզիկները մրցույթին մասնակցելու (հրավերք, հրավեր) էին ստացել։
9. Ջրատար խողովակի (փականը, փականքը) նորոգեցին։
10. Վարպետը (պատրաստականությամբ, պատրաստակամությամբ) օգնեց մեզ։

5.Գտնե՛լ և դո՛ւրս գրել հարանուն բառերն ու բառաձևերը.
ո՞ր բառերն են (բառաձևերը) քերականական փոփոխության հետևանքով
հարանուն դարձել այլ բառի։
Տաք ճառագայթ է, մրսած փաթիլ…
Մրսած փաթիլը դառնում է կաթիլ….
Եվ պիտի ելնի ծիլը հողից,
Եվ արտը կախվի լեռան կողից։
Եվ ծիլը պիտի դառնա ցողուն,
Ցողունը պիտի հասկահանի
Սվսվոցներով հասկանալի։
Եվ հասկը ուռած կոպերի տակ
Ամփոփի պիտի արևներ խակ….
Եզը գութանի գութն ու գրգիռն էր,
Ոգու կորովն ու արյան թրթիռն էր,
Ուղեծիր հանող նրա հրթիռն էր…
Ճակատագիրն էր։
Եզան կերածը դարման ու սեզ էր,
Ինքը բարության քայլող մի դեզ էր,
Համառ էր, բայց և խոնարհ ու հեզ էր….
Հայրենի հեռավոր ձորում
Քարերից երկինք է ծորում։

Հայրենի հեռավոր դռան
Ծաղկել են ծառերը նռան։
Թափառող թախիծն եմ հողիդ,
Հայրենի հեռավոր հովիտ։
(Համո Սահյան)

Homework

Destination B1  UNIT 12

A 1 grateful

2 generous

3 single

4 patient

5 divorced

6 independent

7 loyal

8 loving

9 confident

10 private

11 close

12 cool

13 ordinary

B 1 couple

2 guests

3 relations

4 stranger

5 boyfriend

6 mood

7 neighborhood

8 flat

9 girlfriend

C 1 introduced

2 trusted

3 decorated

4 respected

5 apologized

6 defended

7 rented

8 recognised

D. 1 down

2 on

3 up

4 out

5 up

6 out/up

7 after